De universiteit van Wageningen is trots op de banden met het bedrijfsleven. De meest hechte relatie is die met Unilever. Het wetenschappelijk onderzoek dat de multinational medefinanciert zou ‘onafhankelijk’ zijn. Maar Unilever draait bij publiek-private projecten vaak aan de knoppen, ontdekte Het Onderzoekslab.
Een feestje organiseren kun je wel aan Unilever overlaten. De poké bowl met plantaardige Hellmann’s-vinaigrette, de veganistische kaviaar en kipstuckjes van de Vegetarische Slager zien er prachtig uit. Toch zijn het niet de hapjes die in december 2019 de show stelen, maar de locatie: het nieuwe onderzoekscentrum van Unilever op de campus van Wageningen University & Research (WUR, zoals de universiteit tegenwoordig heet) met een prijskaartje van 85 miljoen.
Het hypermoderne Hive Foods Innovation Center telt 18.000 vierkante meter met een groot atrium en veel glas, en is gebouwd volgens de laatste duurzaamheidscriteria. De gasten bewonderen de ‘state of the art laboratoria’ en testkeukens, waar mensen in witte jassen in pannen roeren. Unilever-topman Alan Jope en Louise Fresco, voorzitter van de raad van bestuur van WUR, zitten op een bankje. ‘Echt vertrouwen ontstaat wanneer je voelt dat je naar een gemeenschappelijk doel toewerkt,’ zegt Jope in de ‘aftermovie’ die van de opening is gemaakt, te zien op YouTube.
De relatie tussen multinational Unilever en WUR is de afgelopen tien jaar steeds hechter geworden. De banden van WUR met grote bedrijven zijn out in the open: dit is de manifestatie van de ‘gouden driehoek’, de samenwerking tussen de overheid, het bedrijfsleven en kennisinstellingen. De omhelzing reikt tot in de hoogste rangen. WUR-voorzitter Louise Fresco was tot 2017 niet-uitvoerend bestuurslid bij Unilever. Daarnaast betaalt Unilever vier bijzonder hoogleraren aan WUR, meer dan welk ander bedrijf ook.
Om de banden tussen Unilever en WUR nader te onderzoeken, hebben we gekeken naar de projecten waarin zij samenwerken binnen de Topsector Agri&Food (zie kader aan het eind van dit artikel), projecten waar Unilever en andere bedrijven ongeveer de helft van hebben betaald, de rest is gefinancierd met overheidssubsidie. Twee van die projecten lichten we uit, omdat die de breedte van de samenwerking tussen het kennisinstituut en het bedrijf goed laten zien: Smooth Bite For All, een project dat wordt gezien als fundamentele wetenschap, en Plant Meat Matters, dat geldt als toegepast onderzoek.
De WUR zegt dat de wetenschap die samen met het bedrijfsleven tot stand komt onafhankelijk is, maar uit ons onderzoek blijkt dat bedrijven als Unilever in elke stap van het proces een vinger in de pap hebben. De verantwoordelijkheid voor het bewaken van de wetenschappelijke integriteit wordt bij de individuele onderzoeker gelegd, wiens ruimte om onafhankelijk te opereren steeds kleiner wordt.
[Het Onderzoekslab – The Investigative Desk, Vrij Nederland, 23 december 2020]
Het Onderzoekslab Het Onderzoekslab is een samenwerkingsproject van De Coöperatie, die freelance journalisten faciliteert, en journalistencollectief The Investigative Desk. Ronde 2020/1 bestond uit Irene van den Berg, Michiel van Herpen, Remy Käller, Tim Luimes en Mirjam van der Puijl. Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl).