Als wij in plaats van voor ‘de kortste terugverdientijd’ gaan voor ‘het absoluut laagste energieverbruik’ – beter voor het klimaat, zekerder op lange termijn – kan dat onze keuzes helemaal veranderen.
Twaalf afleveringen lang ging Mirjam van der Puijl op zoek naar antwoorden op de vraag: hoe haal ik mijn huis van het gas? Inmiddels weet ze het antwoord – of eigenlijk, dat het antwoord helemaal afhangt van wat iemand persoonlijk het belangrijkst vindt. ,,Het lijkt een open deur, maar het is waar.’’
Het antwoord vinden op de vraag ’hoe haal ik mijn huis van het gas’ hoeft echt geen twaalf weken te duren. Al voordat ik hieraan begon, hadden we een adviesrapport in huis waarin stond voor welke oplossingen we het beste konden kiezen. Hulp is niet moeilijk te vinden. Gemeentes en rijksoverheid bieden een keur aan gratis en onafhankelijke adviezen en subsidiëren adviezen op maat, soms ook begeleiding. Initiatieven als de Duurzame Huizen Route geven de gelegenheid om te praten met anderen die inmiddels ervaring hebben opgedaan. Voor wie er zelf echt niet over na wil denken, staan er ook bureaus klaar die een deel of het hele proces uit handen nemen.
Wat alleen niet in ons rapport staat, is waaróm we voor bepaalde oplossingen moeten kiezen. Juist dat heb ik willen delen.
Het waaróm
Het antwoord was bijna altijd: geld. Neem de warmtepomp, die ons in het advies was afgeraden. Ik had aangenomen dat in ons appartement een warmtepomp geen goed idee was. Dat we hem niet kwijt zouden kunnen, of dat we nooit goed genoeg zouden kunnen isoleren.
Dat bleek allemaal niet waar. Warmtepompen zijn het allerefficiëntst. Hoe beter geïsoleerd hoe beter ze verwarmen, maar warmtepompen werken ook bij minder isolatie. En warmtepompen verbruiken relatief de minste energie.
Maar omdat wij nu relatief weinig verstoken, kunnen we op verwarming weinig besparen. De kosten van een warmtepomp verdienen we daarom erg langzaam terug. De lagere aanschafkosten van infraroodverwarming daarentegen, zijn veel sneller terugverdiend.
Is daarmee een warmtepomp een slechtere oplossing dan infraroodverwarming? Voor onze portemonnee onderaan de streep wel, maar voor ons energieverbruik niet. En dat is niet hetzelfde.
Veel duurzaamheidsadviezen vermelden niet dat het ultieme criterium voor ‘de beste oplossing’ meestal ‘geld’ is – terugverdientijd. Het toverwoord is ’bespaarpotentieel’ en dat wordt, zo leerde ik, bijna altijd uitgedrukt in geld.
Maar met alle subsidieregelingen en prijsveranderingen van het moment kunnen kostenplaatjes juist een onzekere factor zijn. Als wij in plaats van voor ‘de kortste terugverdientijd’ gaan voor ‘het absoluut laagste energieverbruik’ – beter voor het klimaat, zekerder op lange termijn – kan dat onze keuzes helemaal veranderen. Dan kiezen we, tegen het advies in, misschien toch voor de warmtepomp.
Zo kwam ik meer voorbeelden tegen. Ons advies raadde ons aan om dubbelglas ramen te vervangen ’voor het comfort’. Wat dat eigenlijk betekende, ontdekte ik, was dat het ons weinig kostenbesparing zou opleveren. Glas isoleert sowieso slecht, en glas is duur. Maar een kamer met modern glas leeft heel veel prettiger. Kiezen we dus niet voor ’terugverdienen’ maar voor ’comfort’, dan maken we andere keuzes.
Zeggen dat die overweging heel persoonlijk is lijkt een open deur intrappen, maar het is waar.
Keuzehulp
Daarbij hebben we gelukkig altijd een keuzehulp voor meer vastigheid: er valt altijd iets te berekenen. In deze tak van sport is alles uit te drukken in een getal. Is het niet energieverbruik, of geld, dan is het isolatiewaarde of ’coëfficiënt of performance’ (ja, echt) van een warmtepomp. Rekenmachines bij de hand, dus. In ons land is ooit gekozen voor aardgas in huizen met alle installaties van dien, omdat we er zo veel van hadden. Dat was een goedkope manier van stoken – hoewel niet per se de efficiëntste – die enorme invloed heeft gehad op hoe onze huizen eruitzien. Nu het op raakt en we op zoek moeten naar andere oplossingen, kom ik erachter dat sommige van die oplossingen er altijd al waren.
Sinds deze zoektocht bekijk ik daarom mijn huis, gebouwd voordat aardgas zijn intrede deed, met andere ogen. Een cv-installatie, met buizen en radiatoren, neemt een schat aan ruimte in beslag, net als een warmwaterboiler. Waarom zou ik dat nog willen als het anders kan? Onze ouderwetse kamers-en-suite zijn eigenlijk heel slim: wel de ruimte, maar de helft van de verwarming. Kunnen we daar optimaal gebruik van maken?
Tot slot: heel wat onderwerpen heb ik links moeten laten liggen. Warmtenetten, bijvoorbeeld, en thuisbatterijen. Het belang van ventilatie. Of het verschil tussen luchtwarmtepompen en aardwarmtepompen. Belangrijker nog: dit zijn adviezen voor huiseigenaren, maar hoe werkt dit eigenlijk voor huurders? En hoe gaan woningbouwcorporaties hiermee om?
Nieuwe vragen voor nieuwe zoektochten.