longread | Mirjam van der Puijl

Op het dark web spelen criminele marktplaatsen, kopers en verkopers voortdurend verstoppertje: met justitie, met INTERPOL en Europol – en met elkaar. En dat alles in relatieve openheid. Een inkijkje.

Op het eerste oog is er niets duisters aan. In veel opzichten lijkt het er als twee druppels water op ’gewoon’ internet. Er zijn webshops, nieuwssites, blogs en wiki’s. Social media bestaan – er zijn alternatieven voor Facebook en de forums van Reddit. Er zijn knipperende advertenties in felle kleuren. Wie niet beter weet, kan denken dat dit ’gewoon’ internet is, maar dan het internet met het uiterlijk van pakweg twintig jaar geleden.

Hoewel de naam in onbruik is geraakt, zijn we in ’Onionland’, een verwijzing naar The Onion Router, kortweg ’Tor’. Op het Tor-netwerk kunnen volkomen anonieme bezoekers volkomen anonieme sites doorbladeren, zonder sporen na te laten. Wat ontbreekt, is een toegangspoort met bewegwijzering naar alles – wat Google of Bing zijn voor het ’gewone’ internet. Een vast adresboek is er niet; netwerken als Tor zijn niet doorzoekbaar zoals het gewone internet.

De BBC en nieuwsorganisatie ProPublica hebben hier een kopie van hun site, speciaal gericht op landen met beperkte persvrijheid, zoals China of Iran. Diplomatieke diensten zoals ambassades gebruiken het Tor-netwerk om veilig te communiceren. En klokkenluiders en dissidenten kunnen hier gegarandeerd anoniem informatie doorspelen naar nieuwsorganisaties.

De anonimiteit heeft ook een keerzijde: het trekt criminaliteit aan als stroop vliegen.

Vandaar de gangbare bijnaam: het dark web. In deze spiegelwereld prijzen handelaars op ’darknet markets’ (DNM’s) in relatieve openheid hun waar aan: vaak drugs, maar ook gestolen creditcards, identiteitspapieren, wapens. Gijzelsoftware wordt hier ook verhandeld, databases met persoonsgegevens en software om te hacken. Dieper weggestopt houden zich hier en op andere darknets – Tor is niet het enige, zie kader – ook de kinderpornonetwerken op. Het gangbare betaalmiddel is cryptogeld.

Moeilijk is het niet, om deze wereld te betreden. De vraag rijst dan ook: hoe kan het dat ’darknet markets’ hier zo openlijk handel kunnen drijven? En wat doen politie en justitie eraan?

Wie wil rondneuzen op Tor, moet weten waar hij moet zijn, of een wegwijzer zoeken. Zoiets zegt bijvoorbeeld de ’Hidden Wiki’ te zijn. Deze wegwijssite (een aanbeveling op een Reddit-forum) lijkt nog het meest op Wikipedia: zwart-wit, simpel, vol met links. Bovenaan staat een link naar een handleiding, in het Engels ’Leer jezelf en je rechten te beschermen, online en offline’.

Onder het kopje ’Financial services’ iets verder naar onder, een opsomming: ’Paypal Bazaar’ biedt Paypal-accounts, ’Real currency’ heeft ’de beste biljetten op de markt’ en ’Top Cards’ verkoopt creditcards en wordt aangeprezen als ’De meest betrouwbare verkoper in de unie!’.

’Bitcoin services, ’financiële producten’, ’escrow’. Wie niet beter weet, kan zich in een bank wanen. Maar vrijwel alles aan deze ’financiële services’ is illegaal. Het gaat hier om gestolen creditcardgegevens, vals geld, gehackte Paypal-accounts. Accounts waar échte mensen écht geld op hebben staan, die hier te koop worden aangeboden. De koper koopt bij deze ’services’ alles wat nodig is om hun geld te stelen.

Lees meer: Voor abonnees | Archief

[Mirjam van der Puijl, Magazine Vrij, 28 augustus 2021]

[Mirjam van der Puijl, Noordhollands Dagblad. 5 juni 2021]

Polders worden door listige handelaren opgekocht, opgeknipt en doorverkocht aan Nederlanders die iets met hun spaargeld willen doen. Tevergeefs hopend dat een gemeente ooit grof geld betaalt voor de grond voor woningbouw. Deze krant duikt in de ondoorzichtige koehandel van kleine stukjes weiland. „Bedrog en oplichting.”

Het is stil in Verloren Eind. Aan weerszijden van de Kwadijk, die uitkomt in dit gehucht, staat af en toe een huis of een boerderij. Hier komt maar weinig verkeer. In een van de weilanden links grazen schapen en paarden, omlijst door de contouren van flats. Op de achtergrond, in het zuiden, begint Purmerend.

Niets wijst erop dat deze rustige grasstrook in Verloren Eind op dit moment het toneel is van een levendige grondhandel, waarbij tientallen kopers handjeklap doen om een eigen ministukje weiland. Iets verderop, in de Purmer, is het stof alweer neergedaald. Na een jaar van onzichtbare hyperactiviteit in 2018 mogen aan de overkant van industrieterrein Baanstee-Noord maar liefst zo’n 500 verschillende eigenaren hun vlag steken in hun eigen lapje grond, van soms niet groter dan tien bij vijftien meter.

Purmerend is het middelpunt van hevige grondspeculatie, die de weilanden rondom de stad tot kleine snippers heeft verknipt. En Purmerend is niet uniek.

In 2019 ontdekte het Financieele Dagblad dat de laatste tien jaar in heel Nederland landbouwgrond versnipperd raakt door speculatie. Op de kaart die het FD maakte op basis van kadasterdata is te zien dat door heel Nederland gewoon uitziende weilanden zijn opgeknipt in ministukjes, met elk een andere eigenaar. Vaak gaat het om buitengebieden, soms zelfs in krimpgemeentes. Ook in Noord- en Zuid-Holland is het een drukte van belang. Heemskerk, Edam, Zaanstad, Medemblik, Leiderdorp, Abcoude, Eemnes, Weesp – allemaal hebben ze verknipt land binnen de gemeentegrenzen.

Waar de speculanten – veelal afkomstig uit de omgeving Haarlem-Heemstede – hebben toegeslagen, heeft iedere vijftien meter gras een andere eigenaar. Die heeft vele malen meer neergeteld dan normaal is voor een stukje landbouwgrond. Alles in de vurige hoop dat een van de omliggende gemeentes nieuwe huizen wil bouwen op juist dát stukje land en hij dat met veel winst kan verkopen.

Die hoop, zeggen specialisten, is ijdel. Sterker nog: terwijl de woningnood stijgt, steekt de versnippering juist een spaak in het wiel van gemeentelijke bouwplannen.

Deze krant onderzocht deze grootschalige grondspeculatie in Noord- en Zuid-Holland. Hoe werkt het? Wie doen het? En: wat zijn de gevolgen?

Lees meer: Voor abonnees | Archief

Welk stukje gras is van jou? Kleingrondbezitters verdelen iedere meter bouwgrond bij Purmerend

Met beloftes van bouwplannen op korte termijn verleidden grondhandelaren kleine investeerders en particulieren om snippertjes landbouwgrond te kopen in de Purmer. Hier was geld te verdienen.

Het is een klein onopvallend bericht, september vorig jaar. De gemeente Edam-Volendam maakte bekend dat ze een voorkeursrecht vestigt op een weiland ten noorden van droogmakerij de Purmer. Industrieterrein Baanstee-Noord begint uit zijn voegen te barsten en de gemeente wil dat graag uitbreiden. Op dit weiland moet het gebeuren. De gemeente behoudt zich het recht voor tot eerste koop.

Sommigen klinkt dit vermoedelijk als muziek in de oren: de kleine speculanten rond Purmerend. In de Purmer, net aan de overkant van de N244, is de weidegrond sinds 2018 volledig opgeknipt. Zo’n vijfhonderd snippers zijn in handen van tweehonderd eigenaars. Ook zuidelijker en naast het Purmerbos is er land verkaveld. En verderop, tussen de N244 en Kwadijk, is het tot op de dag vandaag een drukte van belang. Glanzende folders beloven gouden bergen in het groen rondom Purmerend.

Wat in Purmerend gebeurt, gebeurt overal in het land: grondhandelaren verkopen landbouwgrond in miniem kleine snippers aan particulieren, die wordt voorgespiegeld dat de kans groot is dat erop gebouwd wordt en dan de zilvervloot binnenvaart. Landbouwgrond, die daardoor juist veel lastiger wordt om te ontwikkelen.

Rond Purmerend is meer activiteit dan waar dan ook. Woningbouw is al decennialang een hot issue voor Purmerend, dat historisch gesproken een groeigemeente is en bovendien een die de overloop van Amsterdam opvangt.

De stad heeft 12.000 extra woningen op de planning staan tot 2040 en de vraag lijkt alleen maar te stijgen. Het is dus niet toevallig dat speculanten juist om Purmerend heen hun paaltjes in de grond hebben geslagen.

Dat vond ook ’Pierre’, hij wil niet met zijn echte naam in de krant (’ik ben zelfstandige, ik heb klanten’). Tussen 2010 en 2016 kocht hij van ARMA Projecten – wat nu VGI Vastgoed heet – voor bijna een ton aan snippers in het hele land. Waaronder in 2016 aan de zuidkant van de Purmer, gemeente Waterland. „Grond staat op jouw naam, het is van jouzelf, was het verhaal. Het kan niet in waarde verminderen.”

„Het idee was dat het tussen drie en vijf jaar tot ontwikkeling zou komen. Dan zou de gemeente op de stoep staan. In het contract stond een clausule dat ze zelf een percentage van de opbrengst zouden krijgen.” Dat wekte vertrouwen bij Pierre. Hij kocht het voor zo’n veertig euro per vierkante meter – heel wat meer dan de agrarische prijs. De opbrengst, zo vertelden de verkopers, zou het dubbele zijn.

Lees meer: Voor abonnees | Archief